Neem contact op

De Baanwagen

Fotograaf: Nel Wilkes

Kunstwerk van de maand: september 2020

Joop Vaissier

1951

Beeldend kunstenaar

Bronnen

Interview met Joop Vaissier, juli 2020
De Schakel, 19-10-1990
De Schakel, 10-07-1991

Levensgroot, in staal, roestvrijstaal en kunststof, op beton
Geplaatst in juli 1991, nabij de Touwslagerij en de Ververij.

Middenin de Vertobuurt staat ‘ie. In een vijver tussen Touwslagerij, Ververij en Oleanderpark, als in een Griekse tempel op een plateau: de ‘Baanwagen’. Alle straatnamen in de wijk herinneren aan wat hier vroeger gebeurde, touwslaan. Dat had alles te maken met het eeuwenlange visserijbestaan van de stad. Vissers hadden voortdurend nieuw touw nodig: lijntjes, touwen en kabels. In alle havenplaatsen vond je daarom touwbanen. Ook in Maassluis. Hier verdienden honderden stadgenoten hun brood. Ze sponnen vezels tot draden, draaiden draden ineen tot touwen. Ze maakten kabels uit tezamen gedraaide touwen. Dat ging op honderden meters lange banen, ooit in de open lucht, later onder langgerekte daken op dakspanten.

Vanaf 1967 is de touwfabriek in fases gesloten. Stilgevallen machines en instrumenten werden verkocht. In 1982 was er in de lege gebouwen niets over, nou ja… één baanwagen stond er nog. Een chassis van zware balken op stalen spoorwielen met een heel grote elektromotor erop. Te oud, te zwaar en onverkoopbaar. Die werd versjouwd naar de gemeentewerf, de gebouwen gingen neer en op het fabrieksterrein verrees de Vertobuurt. De wijk werd aangekleed met veel groen en enkele kunstwerken.

In 1987 ontstond bij de Vrienden van het Museum het idee om de oude baanwagen te gebruiken in een kunstwerk in de Vertowijk. De Culturele Raad Maassluis pakte het idee op en vroeg stadgenoot en kunstenaar Joop Vaissier (1951) zo’n kunstwerk te ontwerpen. De baanwagen bleek inmiddels een wrak door weer, wind en vandalisme. “Ik kreeg het idee om alleen enkele onderdelen van de machine te gebruiken in een compositie waarin de functie van de baanwagen tot uitdrukking zou worden gebracht”. Het werd een compositie die het verleden en heden van de Vertowijk uitbeeldde. “De grote tol in het midden van het apparaat heb ik wel gehandhaafd. Dat was namelijk het belangrijkste deel van de machine. Die zorgde ervoor dat de diverse touwdraden (in dit geval van roestvrijstaal gemaakt) werden samengevoegd tot een dikke kabel. Daarna gaat in het monument die kabel de grond in. Dat heb ik bewust zo gemaakt om daarmee aan te geven dat de wijkbewoners bij elkaar gevoegd de wijk gaan maken. De bewoners zullen wel opgekeken hebben toen het monument geplaatst werd. In een grote kraan hing een ijzeren gevaarte dat op een kanon leek of een zwaar uitgevallen rolstoel…”. De compositie werd voltooid met twee spanten die herinneren aan het dak waaronder de baanwagen kabeldraaiend over de touwbaan kroop.

Meer weten over de touwfabriek?
Ga op https://histvermaassluis.nl naar het inkijkexemplaar van Historische Schetsen 17: een special uit 1991 over de Verenigde Touwfabrieken in Maassluis. Klik en lees.

24 juli 2020
Jacques Visker, HVM

Wat vindt een willekeurige Maassluizer ervan?

-Jade: Ik vind het niet mooi omdat het nergens op lijkt. Geen idee wat het voor moet stellen.
-Nina: Saai. Ook ik weet niet goed wat het voor moet stellen. Het lijkt op een kanon.
Nina en Jade Horsten (tweeling) 12 jaar

-Ik vind het standbeeld een beetje raar omdat het standbeeld er een beetje gek uitziet. Maar het is wel een mooie herinnering aan de touwfabriek.
Maar de plek op het water vind ik een beetje vreemd.
Nova Kolmus (9 jaar)

Wat vindt een willekeurige Maassluizer ervan?

-Ik loop er geregeld langs. Het intrigeerde me want ik had het idee dat het een soort strijdwagen uit de Romeinse tijd was, geparkeerd in een tempel. Ik ging op onderzoek uit en begrijp nu dat het een aandenken aan de touwfabriek is die hier vroeger in de buurt stond. Inderdaad een wagen met dak.
Robbert Stevens

-Baanwagen… eerlijk, ik moest even opzoeken waar dit kunstwerk staat. Blijk ik er elke dag langs te lopen wanneer ik een rondje loop met mijn hond! Het kunstwerk valt op zo midden op het water. Wat ik vooral leuk vind om te zien is wanneer eenden het kunstwerk als toevluchtsoord gebruiken.

Ik vermoed dat het kunstwerk een knipoog is naar de geschiedenis van deze wijk. Als ik de verhalen goed onthouden heb, stond er op de plaats van de huidige touwslagerij en lijnbaan een touwfabriek. Het kunstwerk beeldt volgens mij uit hoe de touwen in elkaar gedraaid werden. Wellicht heeft de kunstenaar nog een betekenis gegeven aan de kleuren die hij/zij heeft gebruikt?

Kortom, ik vind het een mooi kunstwerk. Ik vind het gaaf wanneer een kunstwerk een verhaal vertelt en dat doet dit kunstwerk volgens mij wel.
Janneke Noordermeer

Op het eerste gezicht kreeg ik associaties met mijn visites aan het westelijk front uit 14-18. Een wat onduidelijk kanon van waaruit allerlei getwiste kleurdraden tevoorschijn sproten. Alhoewel getwist? Getwijnd kwam ook ineens bij me opborrelen, wat gebeurde hier niet eens zo gek lang geleden? Jawel, de verenigde touwfabrieken, waar op de lijnbaan de vezels werden getwijnd, althans volgens Marga, die er in onze beginperiode in Maassluis nog heeft gewerkt, de Verto, waar deze hele wijk dus naar is genoemd. Joop heeft daar met veel fantasie zowel de klassieke touwslagerij als de moderne extruders van het polypropyleen gekoppeld aan het van Michiel de Ruyter bekende grote wiel. Een herinnering aan een nabij verleden, die best wat meer aandacht zou kunnen krijgen, dus bij deze…
Koos Borsboom

Wat vindt een collega-kunstenaar uit Maassluis ervan?

– Waar sommige buitenkunstwerken een wat verborgen of onopvallend leven leiden, kun je dat niet zeggen van ‘De baanwagen’ van Joop Vaissier. Hoewel, je moet er wel toevallig langskomen, want ik woon al 24 jaar in Maassluis en kende het niet. Ik vind het een vreemd kunstwerk, omdat het uit onderdelen lijkt te bestaan die – al is het alleen al wat betreft materiaalkeuze – niets met elkaar te maken hebben. Na wat gelezen te hebben over de historische achtergrond, kan ik het kunstwerk letterlijk en figuurlijk plaatsen. Wat mij met name aanspreekt, is de wijze waarop Joop de touwen van de voormalige Verto touwslagerij heeft verbeeld. Ze doen mij denken aan de kabels in een zogenaamde patchkast, een essentieel onderdeel van onze hedendaagse automatisering. Dat geeft een mooie verbinding naar de huidige tijd.
Mick Otten

-De Baanwagen van Joop Vaissier: een staaltje technische kunst tussen twee “muren” met open daken waarin een duif zich heeft genesteld. Die voelt zich er sowieso thuis! Mijn ” fietsmaatje” zag er een brandweerauto in! Ik mis alleen een verwijzing.
Hanneke Wessels

-Dit beeld verbeeldt een stuk geschiedenis van Maassluis met zijn zee- en sleepvaart verleden.
Het heeft een architectonische uitstraling.
Door de twee zuilen met driehoeken aan de zijkanten lijkt het een huis of gebouw.
Het beeld is strak, mede ook door de strakke maar toch ietwat glooiende trappen aan de onderkant.
Het verhaal speelt zich af in de binnenkant van de ruimte. Elementen uit het verleden zijn bijeengebracht in een bepaalde compositie. Kabels worden ineen gedraaid net zoals vroeger in de touwslagerij. De machine is vereenvoudigd weergegeven.
Het beeld verbeeldt de geschiedenis van de wijk waar vroeger de touwslagerij stond. Het is een herinnering en hoort op deze plek.
Het beeld staat tussen allerlei flats in de wijk. Daar past dit architectonische beeld mooi in.
Wel denk ik dat de toeschouwer zonder de achtergrondinformatie bij dit beeld de kern van het verhaal mist.
De natuur heeft zich al die tijd bezit gemaakt van het beeld, er liggen altijd eenden op!
Friedie Kloen

Culturele
Raad Maassluis

Contact

Secretariaat Culturele Raad Maassluis
Buizerdstraat 216
3145 AD Maassluis

info@crmmaassluis.nl

Volg ons

© 2024 Culturele Raad Maassluis